Κάπως έτσι ξύπνησα το πρωί της Τετάρτης 28 Αυγούστου, με τον Άρη δίπλα μου να κλαίει με λυγμούς, τα μάτια του πρησμένα από τα κλάματα, σε κατάσταση υστερίας περίπου, να φωνάζει “Μαμά μου, μαμά μου, πέθανε ο μπαμπάς μου;”! Αφού τον πήρα αγκαλιά και του ζήτησα να ανοίξει καλά καλά τα ματάκια, προσπάθησα να τον ηρεμήσω λέγοντάς του ότι είδε απλώς ένα πολύ κακό όνειρο. Μάλιστα, για καλή μας τύχη ο μπαμπάς μας στο διπλανό δωμάτιο ροχάλιζε του καλού καιρού και έτσι είχαμε αδιάσειστα στοιχεία ότι όλα ήταν μια χαρά!

Ο θάνατος φαίνεται πως είναι ένα θέμα που τον απασχολεί τον τελευταίο καιρό. Όλο και πιο συχνά μας ρωτάει πότε πεθαίνουν οι άνθρωποι, ποιός θα πεθάνει πρώτος και φυσικά τι θα γίνει ο ίδιος αν πεθάνουμε, ποιός θα τον φροντίζει. Το περίεργο είναι ότι δεν έχει συμβεί κάτι άσχημο στην οικογένεια (ευτυχώς δηλαδή!) πρόσφατα, ώστε να το θυμάται, ούτε φυσικά του έχουμε δείξει κάτι σχετικό με τον θάνατο που τον τάραξε. Ακόμη και όταν μας ρωτάει, οι απαντήσεις μας είναι πάντα σύντομες και δεν μπαίνουμε ποτέ σε περιττές λεπτομέρειες. Του λέμε την αλήθεια με όσο πιο σύντομες και περιεκτικές απαντήσεις γίνεται.

Μέχρι σήμερα δεν είχε ακριβώς αίσθηση τι σημαίνει πεθαίνω. Τελευταία όμως, κάνει τον πεθαμένο όταν τον σκοτώνει ο αδερφός του, παίρνει συγκεκριμένες γκριμάτσες ως πεθαμένος, αλλά δεν είμαι σίγουρη ότι ακόμη αντιλαμβάνεται το μη αναστρέψιμο του θανάτου. Πιστεύει, και το λέει καμιά φορά, ότι θα ρίξει “δύναμη μαγείας” και ο άλλος θα γίνει πάλι ζωντανός.

Την ίδια ώρα όμως υπάρχει μια αγωνία… Και όσο τα μαλλιά του μπαμπά γκριζάρουν η αγωνία γίνεται μεγαλύτερη! “Μαμά, ο μπαμπάς είναι γέρος;”, με ρώτησε σήμερα και όταν του είπα γιατί με ρωτάει μου απάντησε πως “ο μπαμπάς έχει πια πολλές άσπρες τρίχες, άρα ο μπαμπάς είναι γέρος και θα πεθάνει, σωστά;”. Πρόσφατα ρώτησε την γιαγιά του πότε θα πεθάνει, της οποίας τα μαλλιά είναι κάτασπρα σαν το γάλα! Λες και οι ηλικιωμένοι έχουν ραντεβού με τον θάνατο και ξέρουν από πριν την ώρα.

Περιττό να σας πω ότι για μένα είναι η χειρότερη συζήτηση! Για πολλούς και διάφορους λόγους… Δεν θέλω όμως να τον φοβίσω, θέλω να αισθάνεται ασφαλής μαζί μας, να ξέρει ότι θα είμαστε εδώ και θα τον φροντίζουμε για όσο καιρό μας χρειάζεται. Δεν τολμώ και δεν θέλω φυσικά να του πω κάτι άλλο από την φυσική εξέλιξη της ζωής (παρότι η δική μου εμπειρία ως παιδί, μου στέρησε δύο γονείς από μη φυσικά αίτια σε πολλή νεαρή ηλικία). Δεν κάνει κιόλας, συμβουλεύουν οι ειδικοί. Είναι απαίσιο όμως να βλέπεις την αγωνία ενός παιδιού για τους γονείς του, για το αν θα είναι μαζί του και για πόσο καιρό. Θέλουν να μας κοιτούν και να αισθάνονται ότι είμαστε παντοδύναμοι, ότι θα υπάρχουμε για πάντα δίπλα τους (ο καημένος ο Άρης, μέχρι που μου είπε πρόσφατα πως όταν παντρευτεί θα έρθει να μείνει μαζί μου, για να μην χωρίσουμε ποτέ!), να τα φροντίζουμε, να τα προστατεύουμε, να τα βοηθάμε να κοιμηθούν διαβάζοντάς τους μια ιστορία… Ξέρω πως δεν ήταν και πολύ σωστό, αλλά μια μέρα που έκλαιγε και μου ζήταγε να μην πεθάνω, του είπα να μην ανησυχεί, πως η μαμά δεν θα πάθει τίποτα, θα είναι πάντα εδώ…

Είμαι μαμά, τι να κάνω; Δεν θα τον αφήσω ποτέ να αισθανθεί ότι θα πάθει κάτι κακό εξαιτίας μου, θέλω να αισθάνεται ασφαλής, ότι θα κάνω ότι μπορώ για αυτόν. Ακόμη κι αν μέσα μου ξέρω πως δεν θα είναι πάντα εφικτό… Πρέπει παρόλα αυτά με ψυχραιμία, δική μου κυρίως, να του μιλάμε ανοικτά, να τον κάνουμε να αισθάνεται ασφαλής μαζί μας και να του επιτρέπουμε να αισθάνεται ελέυθερα ακόμη και τους φόβους του!

Φαίνεται λοιπόν πως μπήκαμε σε μια ακόμη δύσκολη περίοδο, μια ακόμη φάση της ζωής ενός νηπίου! Μόνο που αυτή την φορά φαίνεται πως άγγιξε και μια ευαίσθητη φλέβα ενός τουλάχιστον ενήλικα…

Σχετικά links:
Πώς να μιλήσετε στα παιδιά για τον θάνατο (αγγλικό κείμενο)
Όταν τα παιδιά ρωτούν για τον θάνατο
Όταν ένα παιδί χάνει τον γονιό του