READING

Πόσο δύσκολο είναι να μιλήσουμε στα παιδιά για τον...

Πόσο δύσκολο είναι να μιλήσουμε στα παιδιά για τον θάνατο;

Η ερώτηση για τον θάνατο και πώς θα μιλήσουμε στα παιδιά μας για αυτόν σίγουρα απασχολεί πολλούς. Μπορεί να αναβάλλουμε μια τέτοια συζήτηση με το παιδί μας, ή να αποφύγουμε να απαντήσουμε σε ερωτήσεις του. Όταν όμως έρθει εκείνη η ώρα που το παιδί θα έρθει αντιμέτωπο με αυτό το κομμάτι της ζωής, τι κάνουμε;
Γράφει ο συνεργάτης μας, Ψυχολόγος Ιωάννης Ζήνδρος (Συν-Θετω Κοινσεπ)


Τρίτη 20 Μαΐου, 10:00 το βράδυ. Σε μικρό πάρκο της γειτονιάς μου βγάζω βόλτα τον επί 7 χρόνια φίλο/σκύλο μου τον Βέλιο. Σε απόσταση 10 μέτρων κάνουν βόλτα 2 κυρίες γύρω στα 60, που μετά τα γνωστά σχόλια «εδώ παίζουν τα παιδιά μας», «να τα μαζέψεις μετά»… κτλ κτλ συνεχίζουν την συζήτηση τους.
Εγώ της είπα ότι την αγάπησε ο Κύριος και την πήρε κοντά του. (Λέει η κυρία που πριν ένα δευτερόλεπτο με έκραζε)
Ναι μωρέ, κρίμα το κοριτσάκι και είναι τόσο μικρό… (Απαντά η συνομήλικη κυρία)
Η συζήτηση συνεχίστηκε για ώρα. Περπατώντας αργά και κρυφακούγοντας λιγάκι, κατάλαβα ότι μιλούσαν για την εγγονή της πρώτης κυρίας, της οποίας η κόρη πέθανε, αφήνοντας πίσω ένα κορίτσι 6 χρονών. Άδικος και δύσκολος ο κόσμος που ζούμε, σκέφτηκα. Άδικο και δύσκολο να πρέπει να εξηγήσει η γιαγιά στην εγγονή τι είναι ο θάνατος. Βοήθησαν άραγε τα λόγια, η απάντηση της γιαγιάς, ή μήπως το έκαναν πιο δύσκολο;
Ας δούμε όμως λίγο αναλυτικά την φράση «Την αγάπησε ο Κύριος και την πήρε κοντά του».

Τι μπορεί να σημαίνει αυτό για ένα παιδί 6 χρονών;

  • Ο Κύριος είναι άδικος. Γιατί μου πήρε κάτι που και εγώ αγαπούσα;
  • Αν με αγαπήσει ο Κύριος  θα με πάρει και μένα μακριά;
  •  Αν αγαπήσει τον πατέρα μου;
  •  Εμένα που είμαι εδώ δεν με αγαπάει ο Κύριος;
  • Αν σταματήσει να την αγαπάει, θα γυρίσει πίσω;
Καταλαβαίνετε ότι παρά την καλή της πρόθεση η γιαγιά άνοιξε ένα μεγάλο κουτί όπου μέσα μπορεί να χωρέσει κάθε σκέψη, ενοχή και κάθε φαντασία. Η αλήθεια είναι ότι ως ενήλικες είναι πολύ πιθανό να χρειαστεί να ανακοινώσουμε στα παιδιά την απώλεια ενός κοντινού προσώπου ή ακόμα και την απώλεια ενός κατοικίδιου. Τι μπορούμε να κάνουμε λοιπόν;
Δεν αποκρύπτουμε το γεγονός. Όσο αργούμε να κάνουμε την ανακοίνωση, αφήνουμε το παιδί να νιώθει αποκομμένο από την υπόλοιπη οικογένεια και να χρησιμοποιεί την φαντασία του για να καλύψει τα κενά. Χρησιμοποιήσουμε απλά και κατανοητά λόγια, ακόμα και τις λέξεις «θάνατος», «πέθανε» αποφεύγοντας όμως λέξεις που μπορεί να παρερμηνευτούν, όπως «έφυγε», «κοιμήθηκε» και «χάθηκε» (έφυγε άρα θα γυρίσει / χάθηκε άρα αν βρει το δρόμο θα γυρίσει / εγώ δεν κοιμάμαι). Αποφεύγουμε ακόμα την χρήση φανταστικών σεναρίων, όπως «έγινε αστέρι και είναι στον ουρανό», «πήγε κοντά στον Θεό» κτλ. ή ιατρικές περιγραφές, όπως «σταμάτησε η καρδιά».
Ρωτάμε τι ξέρουν ήδη ή τι φαντάζονται ότι συνέβη. Είναι καλό να ξέρουμε τι πιστεύουν τα παιδιά ότι συνέβη, γιατί έτσι θα μπορέσουμε να ανατρέψουμε τις πιθανές φανταστικές σκέψεις που ήδη έχουν κάνει και να διορθώσουμε τις πιθανώς λάθος πληροφορίες που έχουν.
Δίνουμε μόνο τις απαραίτητες πληροφορίες. Η λεπτομερής περιγραφή της στιγμής του θανάτου δημιουργεί εικόνες που είναι εύκολο να τις αναπαράξει το παιδί, αλλά δύσκολο να τις διαχειριστεί.
Ακούμε τα παιδιά και απαντάμε με ειλικρίνεια στις ερωτήσεις τους. Τα παιδιά βλέπουν τον κόσμο μέσα από τον εαυτό τους και πολλές φορές μπορεί το άγχος τους να αφορά στο τι θα γίνει από εδώ και πέρα. Ποιος θα φτιάχνει το φαγητό, ποιος θα διαβάζει μαζί τους, τι θα πρέπει να κάνουν.
Δίνουμε χρόνο και χώρο για να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Μπορεί να χρειαστεί να τους πούμε πώς νιώθουμε εμείς και να τους εξηγήσουμε ότι είναι εντάξει να είναι στεναχωρημένα, θυμωμένα ή ακόμα και χαρούμενα.
Διώχνουμε κάθε σκέψη ενοχής. Εξηγούμε στα παιδιά ότι για αυτό που συνέβη δεν φταίνε τα ίδια, ούτε κάτι που έκαναν ή κάτι που σκέφτηκαν. Εξηγούμε επίσης ότι αν τα αγαπημένα τους πρόσωπα είχαν την επιλογή θα ήταν ακόμα μαζί τους.
Δίνουμε ελπίδα για το μέλλον. Η ζωή, δύσκολα ή εύκολα, συνεχίζεται και αυτό είναι το νόημα που πρέπει να περάσουμε στα παιδιά.
Εξηγούμε ότι όσο δύσκολο και να φαίνεται με τον καιρό τα συναισθήματα της λύπης θα φύγουν και τα ενθαρρύνουμε να θυμούνται τις καλές στιγμές.
Καλό είναι να γνωρίζουμε ότι τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας αντιλαμβάνονται την απουσία ενός προσώπου, αλλά δεν καταλαβαίνουν ότι ο θάνατος είναι μη αναστρέψιμος. Για τα παιδιά αυτής της ηλικίας αυτός που πέθανε συνεχίζει να σκέφτεται, να νιώθει, να μπορεί να επιστρέψει. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας καταλαβαίνουν ότι ο θάνατος είναι οριστικός, αλλά πιστεύουν ότι συμβαίνει μόνο στους άλλους και όχι στην οικογένειά τους. Οι έφηβοι αντιλαμβάνονται την έννοια του θανάτου, παρόλο που δεν πιστεύουν ότι οι ίδιοι κινδυνεύουν και μπορούν να δώσουν διάφορες μεταφυσικές ερμηνείες γύρω από το θάνατο.

Δεν είχα το θάρρος να τα πω στην χτεσινή κυρία όλα αυτά. Μπορεί και να ήμουν θυμωμένος που με έκραξε χωρίς λόγο. Την έβλεπα απλά να απομακρύνεται και μέσα μου ευχόμουν η εγγονή της να θυμάται την μητέρα της με αγάπη…


RELATED POST

  1. Προσφατα βρεθηκα σε αυτην την θεση να πρεπει να εξηγησω στην 3,5 χρ κορη μου οτι ο παππους πεθανε!! Εκανα αρκετη ερευνα και διαπιστωνω οτι ακολουθησα αυτες τις συμβουλες… Δυσκολο θεμα…..

    • Πάρα πολύ δύσκολο! Εμείς ξαφνικά συζητάμε πολύ συχνά για αυτό, σε ένα γενικότερο επίπεδο, αλλά με αφορμή το ότι κατάλαβε ότι δεν υπάρχει η μαμά μου. Έχει αγωνίες (5,5 ετών) πότε θα πεθάνουμε, ποιός θα τον φροντίζει και άλλα τέτοια που σε κάνουν να θέλεις απλά να κλάψεις…

    • Αγαπητή Craftland gr, καταρχήν συλλυπητήρια για την απώλειά σας. Είναι πραγματικά πολύ δύσκολο θέμα ειδικά όταν μιλάμε για τόσο μικρά παιδιά. Πιστεύω ότι έκανες πολύ σωστά που μίλησες με την κόρη σου και δεν απέκρυψες ή απέφυγες το θέμα. Ο θάνατος είναι ίσως ένα από τα λίγα θέματα που δεν πρέπει να αφήνουμε την φαντασία των παιδιών να καλύψει τα κενά. Να θυμάστε τον παππού με αγάπη, όλες τις καλές στιγμές και να τον συγχωρήσετε αν ποτέ φώναξε λίγο παραπάνω, δεν είχε χρόνο για παραπάνω παιχνίδια ή δεν είχε τον χρόνο να σας αποχαιρετήσει.

    • ευχαριστω πολυ!! Ευτυχως εχει καλες αναμνησεις απο τον παππου..τωρα παμε και αναβουμε το καντηλακι του και της μιλαω συχνα…Χρησιμοποιησα την λεξη ''πεθανε'',ετσι κι αλλιως δεν την ειχε ξανακουσει,γιατι καποιος που της ειπε οτι ο παππους 'εφυγε'' μετα ρωταγε αν θα ξαναερθει και δεν ηθελα να την μπερδεψω ΄και να κανει αλλες σκεψεις…

      Μαγδα σε καταλαβαινω..κι εγω στεναχωριομουν πολυ γιατι δεν ηθελα να βιωσει οτι μπορει να μας χασει κι εμας,,,δεν εχει εκφρασει κατι αλλα ειδα μια αλλαγη στην συμπεριφορα,σαν να κολλησε μαζι μου…

      Να ειστε καλα για τις συμβουλες…ελπιζω να αναλυσετε και αλλα τετοια θεματα που μας απασχολουν τους γονεις!!!

  2. evi sachinidou

    14 Απριλίου

    Το κείμενο αυτό είναι εξαιρετικά χρήσιμο και δυστυχώς δεν το είχα δει όταν γράφτηκε! Το θέμα της απώλειας με έχει δυσκολέψει πολύ και εμένα μιας και έχασα τον μπαμπά μου σε μικρή ηλικία, όχι παιδική βέβαια αλλά μικρή.Ο γιος μου δεν έχει γνωρίσει κανέναν από τους παππούδες του αλλά επειδή μέσα από εμάς τους έχει αγαπήσει πολύ συνέχεια ρωτάει γιατί πέθαναν και γιατί δεν πρόσεχαν την υγεία τους!Ευχαριστούμε πολύ για τα όσα αναφέρετε.Εμένα προσωπικά με έκανε να αισθανθώ ικανοποίηση μιας και σύμφωνα με τα λεγόμενά σας το χειρίζομαι (ακόμα) σωστά το θέμα!Ορισμένες φορές όμως βλέπω πως το παιδί συνεχίζει να ρωτάει με επιμονή περί θανάτου, και που είναι οι ψυχές τους, πως γίνεται και μας βλέπουν από ψηλά και παρόμοια άλλα..Μήπως το να του λέω πως ο παππούς μας βλέπει από ψηλά τον μπερδεύω?θα μπορούσατε να μου πείτε κάτι πάνω σε αυτό??..τι μπορώ να πω σε ένα παιδάκι 5 χρονών?.Μέχρι που μπορώ να επεκταθώ?Σας ευχαριστώ εκ των προτέρων!

  3. Καλημέρα σας και ευχαριστούμε για τα καλά σας σχόλια. Καταρχήν καταλαβαίνετε οτι θα ήταν δύσκολο να σας δοθεί κάποια συγκεκριμένη απάντηση καθώς κάθε παιδί και κάθε κατάσταση είναι διαφορετική. Παρόλα αυτά ο γενικός κανόνας είναι να αποφεύγουμε πράγματα τα οποία δεν είναι αληθινά ή που μπορεί να δημιουργήσουν κάποιο άγχος στο παιδί (πχ δεν κάνω κάτι γιατί με κοιτάει ο παππούς). Και επειδή δεν υπάρχει μια συνταγή που να ταιριάζει στα πάντα τα λάθη επιτρέπονται και είναι αναστρέψιμα. Η επικοινωνία με το παιδί είναι πάντοτε μια καλή βάση. Γενικά (1) ρωτάμε τί ξέρει και τί φαντάζεται (2) διορθώνουμε τυχόν λάθος αντιλήψεις που μπορεί να υπάρχουν (3) ρωτάμε τί ακριβώς και πόσα θέλει να μάθει. Μη ξεχνάμε βέβαια ότι κάθε θάνατος είναι αφορμή να συζητήσουμε για τη ζωή. Νομίζω είναι πολύ πιο ενδιαφέρον να μιλήσουμε στο παιδί για τη ζωή του "παππού", τις περιπέτειες, τις ιστορίες που τον έκαναν "παππού" παρά για τον θάνατο.

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

By using this form you agree with the storage and handling of your data by this website.

INSTAGRAM
ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ
error: Content is protected !!